Gevaarlijke kennis, Inzicht en angst in de dagen van Jan Swammerdam

In 1675 meldde Jan Swammerdam zich bij een commune die zich onder leiding van een profeet voorbereidde op het naderende einde der tijden. In de voorafgaande jaren had hij in de natuur zaken ontdekt die eeuwenlang verborgen waren gebleven, en zijn naam werd in Europa met steeds meer ontzag genoemd, maar hij had besloten al zijn onderzoek te staken en zich te onderwerpen aan een vrouw die pretendeerde rechtstreeks in verbinding te staan met God.

Het was de paradoxale uitkomst van zijn uiterst zelfstandige benadering van de vele raadsels waarvoor de natuur de mens destijds stelde. Hoe oud de aarde eigenlijk was, waar de ademhaling toe diende en hoe de voortplanting precies in zijn werk ging waren vragen waarop wel antwoorden waren te vinden, maar die waren steeds minder bevredigend geworden. De christelijke en klassieke traditie hadden hun vanzelfsprekende autoriteit verloren, en niets leek meer zeker. Veel mensen voelden zich daardoor bedreigd, maar Jan Swammerdam behoorde tot degenen die het als een bevrijding beschouwden om vertrouwend op eigen inzicht de raadsels te lijf te kunnen gaan. Hoe opmerkelijk zijn stap daarom ook lijkt, hij was beslist niet de enige die zichzelf alsnog uitleverde aan een hogere macht. In Gevaarlijke kennis wordt nagegaan waarom.