Filosofie

Deze bundel bevat de tekst die in verkorte vorm werd uitgesproken door Sander Griffioen bij zijn afscheid als hoogleraar wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit Amsterdam (1979-2006). De laatste jaren heeft hij zich als bijzonder hoogleraar binnen de Faculteit sociale wetenschap toegelegd op ‘interculturele filosofie met het oog op China’. Zijn rede behandelt onder meer de vraag of er een wezenlijk verschil valt aan te wijzen tussen Westers en Oosters denken. In deze bundel zijn tevens ’overwegingen en commentaren’ opgenomen van twaalf personen die in de afgelopen jaren zijn reisgenoot waren, zowel op zijn eerdere weg door de sociale filosofie als op zijn latere, bijzondere weg door de interculturele filosofie.

De filosofie, en vooral de klassieke techniekfilosofie, beschouwt dingen, apparaten en meer in het algemeen de techniek als vervreemdend. De techniek zou onze omgang met de wereld negatief beinvloeden: we gaan over de wereld op een technische manier denken, zien haar als een manipuleerbaar object en richten vervolgens de samenleving op een zuiver functionele wijze in.

Peter-Paul Verbeek bestrijdt deze kritiek op de techniek. De dingen die de techniek tussen mens en werkelijkheid plaatst, kennen hun eigen dynamiek, en geven mede vorm aan ons bestaan en onze relaties met de omgeving.

‘“Wie schrijft als filosoof, schrijve persoonlijk of schrijve niet.” Van Albert Camus tot het welzijnswerk, van Ivan Illich tot de utopie, steeds was ik letterlijk gevangen door de thematiek waarover ik schreef. Steeds ging het over vragen die ik mijzelf stelde en waar ik al schrijvenderwijs een antwoord op zocht. Maar misschien klinkt dat laatste al te groot. Hebben filosofen dwingende antwoorden te bieden? Wat zij nastreven is verheldering; wat ikzelf vooral probeerde te bereiken, was het begrijpen van een – vaak maatschappelijke – problematiek.’In Lof en troost van de filosofie blikt Hans Achterhuis, bij zijn afscheid als hoogleraar aan de Universiteit Twente, terug op een wijsgerige carrière van meer dan veertig jaar. Het is het verhaal van een academicus, die als schrijver en publiek in menig maatschappelijk debat het kritische geluid van de filosofie ten gehore bracht.

De oorspronkelijke Latijnse tekst en een Nederlandse vertaling van de ironische lofrede op menselijke zwakheden van de Nederlandse humanist (1469-1536). Illustraties in de marge naar de originele tekeningen van Hans Holbein de Jongere in het Bazelse exemplaar van 1515.

In dit veelgeprezen en intussen ook veelgelezen boek neemt Joke J. Hermsen het verschijnsel 'tijd' kritisch onder de loep. Vanuit het gedachtegoed van Henri Bergson, Ernst Bloch en Peter Sloterdijk ontwikkelt zij een nieuwe visie op het fenomeen tijd, waarin zij een onderscheid aanbrengt tussen kloktijd en innerlijke tijd. Zij stelt vragen als 'Van wie is de tijd?' en 'Bestaat er nog een persoonlijke tijd?' en legt haar oor te luisteren bij schrijvers en kunstenaars die deze innerlijke tijd in hun werk hebben verbeeld. Zij verkent het belang van rust, verveling, aandacht en wachten; ervaringen die sinds de Oudheid als belangrijke voorwaarden voor het denken en de creativiteit werden beschouwd, maar in het huidige economische tijdsgewricht weinig waardering krijgen. Ten slotte schetst Hermsen de sociaal-politieke gevolgen van onze rusteloze en in veel opzichten op drift geraakte samenleving.

De vraag naar kunstmatige intelligentie belicht vanuit de opkomst van het uurwerk in de dertiende eeuw en de discussie over het dier als machine in de zeventiende eeuw.

Mr. Herman Dooyeweerd (1894-1977), van 1926 tot 1965 hoogleraar in onder meer de rechtsfilosofie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, ontwikkelde zich van een gereformeerd jurist tot een all round occumenisch-christelijk filosoof. Tussen de beide wereldoorlogen ontwierp hij een geheel nieuwe christelijke filosofie, die onder de naam wijsbegeerte der wetsidee bekendheid verwierf. Niet alleen kan men deze filosofie opvatten als fundament voor en voorbeeld van een christelijke wijsbegeerte, maar ook heeft zij betekenis voor wijsbegeerte en wetenschap in het algemeen.
De bekendste onderdelen van deze filosofie zijn de leer der aspecten of wetskringen, en de transcendentale kritiek van het theoretisch denken. Met deze laatste trachtte Dooyeweerd aan te tonen dat een theoretisch uitgangspunt voor wijsbegeerte en vakwetenschap binnen het theoretisch denken niet te vinden is, en dat derhalve iedere wetenschapsbeoefenaar - bewust of onbewust - van boven-theoretische, religieus bepaalde vooronderstellingen uitgaat. Het uiteindelijke doel van deze transcendentale kritiek was dat zij zou leiden tot een wederkerig wetenschappelijk respect tussen filosofen van uiteenlopende wijsgerige richtingen.
Om zijn wijsbegeerte werd Dooyeweerd in 1964 door de voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen de origineelste wijsgeer genoemd, die Nederland ooit had voortgebracht.

Twee stichtelijke toespraken van de Deense theoloog (1813-1855).

Uitgegeven, ingeleid en van aantekeningen voorzien door H. Bonger.

DE KLACHT VAN DE VREDE, waarin de Vredesgodin hoogstpersoonlijk haar klacht voordraagt, is een van de vroegste pacifistische geschriften. Erasmus schreef deze tekst naar aanleiding van een geplande topconferentie van Europese vorsten over het voor eens en voor altijd uitbannen van de oorlog. Een conferentie die echter niet doorging. Erasmus' bijdrage aan dit (mislukte) vredesinitiatief is, gezien de rijkdom van de erin beschreven gedachten, van blijvende waarde gebleken.

Bundel essays. Met bijdragen van Joep Dohmen, Jaap Goedegebuure, Patricia De Martelaere en anderen.

Ook verschenen als proefschrift RUU. Onderzoek naar het denken over vrouwen en gelijkheid in het verleden. Aanleiding was verwondering over het feit dat de juridische gelijkheid van de vrouw 'opeens' een dominant bestanddeel is geworden in het westerse gedachtengoed van de 20ste eeuw. In dit onderzoek gaat het om de filosofische grondslagen van de juridische emancipatie van de vrouw. Meer concreet, om het traceren van de oorsprong van het moderne westerse denken over vrouwen in termen van constitutioneelrechtelijke gelijkheid van de man. Het onderzoek beweegt zich op het vlak van de ideëengeschiedenis en beperkt zich ook daartoe. Het beoogt geen constructie van een historische rechtvaardiging in de moderne politieke filosofie van de eigentijdse gelijkheidsclaims.

Toulmin (Londen, 1922) is een vooraanstaand filosoof die een aantal voortreffelijke boeken geschreven heeft. Hij is bekend geworden met zijn 'The philosophy of science' (1953), zijn 'Het Wenen van Wittgenstein' is al eerder in het Nederlands vertaald. Ook uit 'Kosmopolis' blijkt dat Toulmin nog steeds een belangrijk denker is, en in staat is moeilijke en complexe aangelegenheden op verrassend eenvoudige wijze uit te leggen. Zijn hoofdstelling is: de opvatting dat de filosofie een zuiver abstracte denkaangelegenheid is, de centrale gedachte van Descartes en zijn navolgers, is onjuist. De filosofie is, net zoals de (natuur)wetenschap, context-gebonden. De wending in de 17e eeuw naar het theoretisch denken is een reactie op maatschappelijke gebeurtenissen. Evenzo is de wending van de hedendaagse filosofie naar de praktijk van alledag, ook maatschappelijk te verklaren. In een slothoofdstuk geeft Toulmin zijn mening over de taak van de filosofie. Een boeiend en belangrijk boek.

In de geschiedenis van de filosofie worden de denkbeelden van de filosofen in de historisch tijd beschouwd. Filosofen ondergaan immers de invloed van vroegere denkers, maar reageren evengoed op hun gedachten. Daarin zijn ze kinderen van hun tijd. Volgens de oude opvatting ervan zou de geschiedenis van de filosofie in Griekenland zijn begonnen. Vervolgens zou de filosofie zich in een rechte lijn door de tijd heen richting Europa ontwikkelen. Wat India en China aan wijsgerig ideeën hadden voortgebracht zou slechts voorgeschiedenis zijn. 'Een (nieuwe) geschiedenis van de filosofie' corrigeert dit eurocentrische vooroordeel. De filosofie ontstond op ten minste drie plaatsen in de wereld: India, China en Griekenland. Bovendien begaf het Griekse denken zich na de neergang van het westelijke Romeinse Rijk oostwaarts. Daarna vond het een volwaardig erfgenaam in het islamitische denken.

Reader en essay over de utopie.

Jacques Derrida (1930-) is Professor of Philosophy at École Normale SupÉrieure, Paris. Regarded as the founding father of Deconstruction, his influence on contemporary thought has been enormous. His impact on philosophy and literary criticism was assured by the publication of Speech and Phenomena, Writing and Difference and Of Grammatology.

First published in 1972, Dissemination contains three of Derrida's most central and seminal works: 'Plato's Pharmacy', 'The Double Session' and 'Dissemination'. The essays present a re-evaluation of the logic of meaning and the function of writing in Western discourse. This is a groundbreaking work on the relationship and interplay between language, literature and philosophy.

Translated, with an Introduction and Additional Notes by Barbara Johnson.

"Wat is dus het postmoderne? Welke plaats neemt het al dan niet in in het duizelingwekkende proces van de vragen die op de regels van het beeld en het verhaal afgevuurd worden? Het maakt zeker deel uit van het moderne. Het gevestigde, al was het nog maar van gisteren ( ... ) moet als verdacht gelden. Welke ruimte neemt Cézanne op de korrel? Die van de impressionisten. Welk object Picasso en Braque? Dat van Cézanne. Met welk vooroordeel breekt Duchamp in 1912? Met het vooroordeel dat er een schilderij gemaakt moet worden, al is het kubistisch. ( ... ) Een verbazingwekkende versnelling, de 'generaties' struikelen over elkaar. Een werk kan slechts modern worden als het eerst postmodern is. Zo begrepen is het postmodernisme niet het modernisme op zijn laatste benen, maar in de wieg, en daar komt het niet uit ..."

"Het denken heeft misschien op de leeftijd van vijfendertig wel meer kinderjaren ter beschikking dan op de leeftijd van achttien jaar, en misschien wel meer buiten het curriculum van de studie dan erbinnen. Een nieuwe taak voor het didactische denken: het moet zijn kinderjaren overal zoeken, zelfs buiten de kinderjaren."

In tien (fictieve) brieven aan de kinderen van enkele van zijn vrienden legt de estheticus en filosoof Jean-Francois Lyotard uit wat "het postmoderne " is.

Een bundel voor alle kinderen van deze tijd (en de komende).

Now in its third edition, Worldviews: An Introduction to the History and Philosophy of Science strengthens its reputation as the most accessible and teachable introduction to the history and philosophy of science on the market. Geared toward engaging undergraduates and those approaching the history and philosophy of science for the first time, this intellectually-provocative volume takes advantage of its author's extensive teaching experience, parsing complex ideas using straightforward and sensible examples drawn from the physical sciences.

Building on the foundations which earned the book its critical acclaim, author Richard DeWitt considers fundamental issues in the philosophy of science through the historical worldviews that influenced them, charting the evolution of Western science through the rise and fall of dominant systems of thought. Chapters have been updated to include discussion of recent findings in quantum theory, general relativity, and evolutionary theory, and two new chapters exclusive to the third edition enrich its engagement with radical developments in contemporary science.

At a time in modern history when the nature of truth, fact, and reality seem increasingly controversial, the third edition of Worldviews presents complex concepts with clarity and verve, and prepares inquisitive minds to engage critically with some of the most exciting questions in the philosophy of science.

Tekst, vertaling en verklaringen van het hoofdwerk van de Nederlandse filosoof (1632-1677).

Spreuken en korte verhaaltjes met een humoristische en licht-kritische inslag.

Beredeneerde bloemlezing uit en op deze wijze inleiding tot Kierkegaardʹs totale religieus-wijsgerige oeuvre.

Uitgegeven, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Wim van Dooren.

Koning Willem-Alexander en zwartgeklede gothics, Montessorischolen en de Partij voor de Dieren, ambachtelijk brood en het blad Happinez -- het zijn allemaal fenomenen die stammen uit de romantiek. Deze beweging, zo'n tweehonderd jaar geleden ontstaan, is wel 'de grootste verandering in het westerse bewustzijn ooit' genoemd.

Filosoof en journalist Hans Kennepohl beschrijft de invloed van de romantiek op allerlei onderdelen en aspecten van ons leven: van onze geboorte tot voorbij onze dood, van het eten dat we dagelijks tot ons nemen tot het nationalisme dat telkens weer de kop opsteekt. Terwijl het romantische levensgevoel in de jaren zestig nog beperkt bleef tot een subcultuur die in opstand kwam tegen de gevestigde orde, heeft het zich in de laatste decennia ontwikkeld tot de mainstream van de samenleving. Het ideaal van authenticiteit, 'jezelf zijn', is voor veel mensen een vervanging voor religie. We zijn nog nooit zo romantisch geweest.