Literatuur Wetenschappen

Vanaf 1 november staat Nederland een maand lang in het teken van de bekendste roman uit het rijke oeuvre van Willem Frederik Hermans: 'De donkere kamer van Damokles'. Dit boek zal dan in een oplage van 890.000 exemplaren worden uitgereikt aan alle leden van Openbare Bibliotheken. Als begeleidend boekje schreef Hermans-biograaf Willem Otterspeer een biografisch essay over Hermans' inspiratiebronnen, de ontstaansgeschiedenis van de roman en de uiteenlopende reacties die deze klassieker door de jaren heen heeft uitgelokt. Ook probeert hij te achterhalen hoe Hermans als schrijver te werk ging en gaat hij op zoek naar het creatieve hart van het boek. De vraag is altijd geweest: heeft Dorbeck nu wel of niet bestaan? Ook Otterspeer gaat op zoek naar Dorbeck, maar natuurlijk vooral om Hermans te vinden.

Wereld in woorden' gaat over de Nederlandse literatuur in de veertiende eeuw. Het vormt een tweeluik met 'Stemmen op schrift' - dat de periode tot 1300 bestreek - en zal verschijnen als deel 2 in de reeks 'Nederlandse literatuurgeschiedenis' onder auspiciën van de Nederlandse Taalunie. Maar ook als zelfstandig boek, en daar is inhoudelijk ook alle reden toe. De veertiende eeuw was het tijdperk van een gigantische crisis in Europa: de pest, natuurrampen, misoogsten, het schisma in de kerk en allerhande hoog oplopende strijd tussen staten en standen. En tegelijk vertoont de literatuur in deze periode ongekende innovaties: denk alleen al aan de vloed aan teksten over kennis en kunde, het gedurfde werk van Ruusbroec, de abele spelen en de poëzie van Gruuthuse. Zou het kunnen zijn dat te midden van alle woelingen juist extra energie vrijkwam om nieuwe wegen te beproeven? Is het een tijd van "creatieve crisis"?

Met uitgebreid register over de de besproken schrijvers

S.Vestdijk wordt door velen beschouwd als de belangrijkste Nederlandse schrijver van deze eeuw. Toen de Tweede Wereldoorlog begon, was hij al de primus inter pares in onze literatuur. Het noodlot decimeerde binnen enkele weken een generatie: Ter Braak, Du Perron, Marsman. Zo schoof Vestdijk nog meer naar voren als onze voornaamste auteur, e werd zijn houding tegenover de Duitse overheersing van centrale betekenis.

Venema's conclusie in deze studie over Vestdijk in de oorlog is dat sommige van diens gedragingen vallen onder de noemer 'collaboratie'. Niet dat Vestdijk de nazi's en hun ideeën een goed hart toedroeg, verre van dat. Zijn gedrag kwam veeleer voort, zo schijnt het, uit angst, onverschillig­heid, winzucht, gemakzucht en opportunisme.

Venema laat de feiten zoveel mogelijk voor zichzelf spreken. Hij gaat uitvoerig in op Vestdijks vertalingen van omstreden Duitse boeken, op diens welwillende besprekingen van werk van bruine signatuur en op zijn houding tegenover de censuur. En dan is er nog zijn — beschamende? — scharrelarij met de Kultuurkamer en de bewuste exploitatie van de anti-Britse tendensen in Rumeiland en Ierse nachten waarmee hij de Duitsers voor zijn zaak trachtte te winnen.

Feiten. Venema oordeelt niet, hij inventariseert en constateert. Presser heeft over de gunstigste schakering binnen de collaboratie eens geschreven: 'Medewerkend tegenwerkend, tegenwerkend medewerkend.' Het is een formulering die de morele tweespalt glashelder blootlegt. Medewerkend tegenwerkend, tegenwerkend medewerkend. Kan het Vestdijkiaanser?

Bloemlezing uit de gedichten van Joost van den Vondel (1587-1679), herspeld en toegelicht.

Historisch overzicht van de Griekse en Latijnse literatuur 

Vestdijk jaarboek 1997

In 2017 was het honderddertig jaar geleden dat Eduard Douwes Dekker overleed. Maar wat betekent Multatuli voor de huidige  tijd? Het laatste deel van zijn Volledige werken is meer dan twintig jaar geleden verschenen en de bekroonde biografie van Dik van der Meulen stamt alweer uit 2002. Toch is het onderzoek naar zijn leven en werk nog altijd in ontwikkeling. Binnen de muren van de neerlandistiek is er aandacht voor hoog en laag, voor centrum en periferie, voor context en literaire theorie. Het is belangrijk dat er telkens vanuit andere invalshoeken en perspectieven naar klassieke auteurs gekeken wordt. Deze bundel is daar een voorbeeld van. Elf wetenschappers, uit Nederland, maar ook uit Duitsland, Engeland en Vlaanderen, laten hun licht schijnen op een nieuw of nog onvoldoende onderzocht perspectief op deze auteur. Zo kunnen oude en nieuwe lezers kennismaken met een kersverse Multatuli.

Essays over antieke, oude en nieuwe poëzie.

Van Karel van het Reve zijn vooral portretfoto's bekend. Zittend achter zijn bureau, ernstig kijkend in de camera, poserend voor krant of tijdschrift. Maar van het kind, de broer, de zoon, de pionier, de echtgenoot, de vader, de correspondent, de kameraad, de kampeerder Van het Reve, daarvan zijn nauwelijks beelden gepubliceerd. Uit familiealbums en uit openbare en particuliere collecties kwamen verrassende foto's tevoorschijn. Foto's die veel meer kanten en periodes van de schrijver documenteren: de vroege jeugd in Betondorp, het meedoen met Circus Elleboog, de fietstocht naar Parijs met zijn eerste vriendinnetje, de reizen naar Rusland, zijn vriendschappen en televisieoptredens. De lezer van het werk van Karel van het Reve zal veel scènes herkennen. Menige foto wordt toegelicht door middel van citaten uit het "Verzameld werk.

Overzicht van de marginalisering van de literatuur sinds de 18e eeuw.

Lewis Carrolls Dreamchild as seen through the Critics Lookin Glasses, 1865 - 1971

Schrijvers en tijdschriften tussen 1941 en 1945

Beschouwing over lezen als een gave of kunst, met als uitgangspunt dat door de grote nadruk op schrijven en schrijverschap het lezen, als basisvaardigheid van de gebruikers van boeken, niet de aandacht krijgt die het verdient.