Wijsbegeerte

De filosofie, en vooral de klassieke techniekfilosofie, beschouwt dingen, apparaten en meer in het algemeen de techniek als vervreemdend. De techniek zou onze omgang met de wereld negatief beinvloeden: we gaan over de wereld op een technische manier denken, zien haar als een manipuleerbaar object en richten vervolgens de samenleving op een zuiver functionele wijze in.

Peter-Paul Verbeek bestrijdt deze kritiek op de techniek. De dingen die de techniek tussen mens en werkelijkheid plaatst, kennen hun eigen dynamiek, en geven mede vorm aan ons bestaan en onze relaties met de omgeving.

‘“Wie schrijft als filosoof, schrijve persoonlijk of schrijve niet.” Van Albert Camus tot het welzijnswerk, van Ivan Illich tot de utopie, steeds was ik letterlijk gevangen door de thematiek waarover ik schreef. Steeds ging het over vragen die ik mijzelf stelde en waar ik al schrijvenderwijs een antwoord op zocht. Maar misschien klinkt dat laatste al te groot. Hebben filosofen dwingende antwoorden te bieden? Wat zij nastreven is verheldering; wat ikzelf vooral probeerde te bereiken, was het begrijpen van een – vaak maatschappelijke – problematiek.’In Lof en troost van de filosofie blikt Hans Achterhuis, bij zijn afscheid als hoogleraar aan de Universiteit Twente, terug op een wijsgerige carrière van meer dan veertig jaar. Het is het verhaal van een academicus, die als schrijver en publiek in menig maatschappelijk debat het kritische geluid van de filosofie ten gehore bracht.

Hoofdthema van dit boek is de invloed van de toenmalige maatschappij op kerk en geloof: hoe deze invloed de geloofsbeleving uit de middeleeuwen heeft bepaald en de wijze waarop de onderlinge verbondenheid van de christenen ideologisch werd verstaan. Deze vragen leiden tot vaak verrassende conclusies inzake middeleeuwse mentaliteiten, zoals die tot uitdrukking kwamen in vormen van volksreligie. Ook godsdienstig leven in de middeleeuwen wordt in dit kader uitvoerig behandeld. Christenheid en christendom in de middeleeuwen, dat inmiddels ook in het Duits Engels verscheen, dient tevens te worden beschouwd als een belangrijk complementair werk bij het in 2000 verschenen boek van Adriaan Bredero: de ontkerstening der middeleeuwen/

De oorspronkelijke Latijnse tekst en een Nederlandse vertaling van de ironische lofrede op menselijke zwakheden van de Nederlandse humanist (1469-1536). Illustraties in de marge naar de originele tekeningen van Hans Holbein de Jongere in het Bazelse exemplaar van 1515.

In dit veelgeprezen en intussen ook veelgelezen boek neemt Joke J. Hermsen het verschijnsel 'tijd' kritisch onder de loep. Vanuit het gedachtegoed van Henri Bergson, Ernst Bloch en Peter Sloterdijk ontwikkelt zij een nieuwe visie op het fenomeen tijd, waarin zij een onderscheid aanbrengt tussen kloktijd en innerlijke tijd. Zij stelt vragen als 'Van wie is de tijd?' en 'Bestaat er nog een persoonlijke tijd?' en legt haar oor te luisteren bij schrijvers en kunstenaars die deze innerlijke tijd in hun werk hebben verbeeld. Zij verkent het belang van rust, verveling, aandacht en wachten; ervaringen die sinds de Oudheid als belangrijke voorwaarden voor het denken en de creativiteit werden beschouwd, maar in het huidige economische tijdsgewricht weinig waardering krijgen. Ten slotte schetst Hermsen de sociaal-politieke gevolgen van onze rusteloze en in veel opzichten op drift geraakte samenleving.

Verzamelde opstellen van de Neo-thomistische filosoof en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam (1906-1977)

Speurtocht naar de betekenis van de visie dat mens en wereld door God geschapen zijn.

In 'Moderne devoties' vertellen veertien vrouwen in een persoonlijk essay wat hun geloof voor hen betekent. Ze zijn allen vrouwen met een hoog 'emancipatiegehalte', afkomstig uit verschillende religieuze tradities en met uiteenlopende maatschappelijke functies. In sommige verhalen staat de persoonlijke beleving centraal, in andere gaat het meer om ethische en esthetische aspecten van geloof. De verhalen staan ver af van fanatieke geloofsovertuiging of fundamentalisme. De vrouwen in het boek aarzelen juist niet om de fundamenten van hun geloof ter discussie te stellen. Hun geloof is hun wel dierbaar, maar niet heilig.

Visie van een progressieve prot. chr. theologe op de politieke wantoestanden in Argentinië onder het generaalsregime.

De vraag naar kunstmatige intelligentie belicht vanuit de opkomst van het uurwerk in de dertiende eeuw en de discussie over het dier als machine in de zeventiende eeuw.

Mr. Herman Dooyeweerd (1894-1977), van 1926 tot 1965 hoogleraar in onder meer de rechtsfilosofie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, ontwikkelde zich van een gereformeerd jurist tot een all round occumenisch-christelijk filosoof. Tussen de beide wereldoorlogen ontwierp hij een geheel nieuwe christelijke filosofie, die onder de naam wijsbegeerte der wetsidee bekendheid verwierf. Niet alleen kan men deze filosofie opvatten als fundament voor en voorbeeld van een christelijke wijsbegeerte, maar ook heeft zij betekenis voor wijsbegeerte en wetenschap in het algemeen.
De bekendste onderdelen van deze filosofie zijn de leer der aspecten of wetskringen, en de transcendentale kritiek van het theoretisch denken. Met deze laatste trachtte Dooyeweerd aan te tonen dat een theoretisch uitgangspunt voor wijsbegeerte en vakwetenschap binnen het theoretisch denken niet te vinden is, en dat derhalve iedere wetenschapsbeoefenaar - bewust of onbewust - van boven-theoretische, religieus bepaalde vooronderstellingen uitgaat. Het uiteindelijke doel van deze transcendentale kritiek was dat zij zou leiden tot een wederkerig wetenschappelijk respect tussen filosofen van uiteenlopende wijsgerige richtingen.
Om zijn wijsbegeerte werd Dooyeweerd in 1964 door de voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen de origineelste wijsgeer genoemd, die Nederland ooit had voortgebracht.

Twee stichtelijke toespraken van de Deense theoloog (1813-1855).

Uitgegeven, ingeleid en van aantekeningen voorzien door H. Bonger.

DE KLACHT VAN DE VREDE, waarin de Vredesgodin hoogstpersoonlijk haar klacht voordraagt, is een van de vroegste pacifistische geschriften. Erasmus schreef deze tekst naar aanleiding van een geplande topconferentie van Europese vorsten over het voor eens en voor altijd uitbannen van de oorlog. Een conferentie die echter niet doorging. Erasmus' bijdrage aan dit (mislukte) vredesinitiatief is, gezien de rijkdom van de erin beschreven gedachten, van blijvende waarde gebleken.

Bundel essays. Met bijdragen van Joep Dohmen, Jaap Goedegebuure, Patricia De Martelaere en anderen.

Centraal bij het schrijven van dit boek stond de vraag: hoe is het mogelijk dat tweeduizend jaar christendom, ondanks alle pretenties, nog steeds niet geleid heeft tot een algehele wereldvrede en een broederlijk samengaan van alle mensen en volkeren? Het is dan uiterst boeiend om te ontdekken dat het vroege christendom er zo heel anders uitzag dan de kerk van nu. Dogma's en leergezag, groeiend onbegrip over de relatie tussen de mens Jezus en de geest van Christus, vermaterialisering van de spiritualiteit, macht en institutionalisering; dit alles vormde zich in een proces van eeuwen. En dan zien we dat in bepaalde opvattingen zoals die over oorlog en vrede, of bijvoorbeeld over de vrouw en de seksualiteit, of over het Goddelijk principe en over de wederkomst van Christus vaak weinig meer is terug te vinden van de dynamische leringen van Jezus (zoals die aan de hand van vaak nog onbekende bronnen weergegeven zijn in Een ander testament van dezelfde schrijver). Nauwgezet volgt de auteur het pad door de geschiedenis. Anders dan in De geheime woorden, waarin de gnostische traditie centraal staat, wordt in dit boek ruime aandacht besteed aan kerkvaders, mystici en hervormers; aan de opkomst van het pausdom, de verscheurende concilies en theologische haarkloverij. Daarvoor is gebruik gemaakt van een omvangrijk bronnen- en literatuuronderzoek. Prachtige citaten uit mystieke werken, maar ook schokkende uitspraken van kerkprelaten, verduidelijken deze kritische cultuurgeschiedenis van het christendom; een christendom dat volgens de auteur in de Nieuwe Tijd een geheel ander aanzien zal krijgen.

Sometimes called the "Christian Herodotus" and often referred to as the "Father of ecclesiastical history," Eusebius (A.D. 263-339) has earned legitimate fame as the historian of Christian antiquity. An intimate friend of the Emperor Constantine, the Greek Bishop Eusebius wrote the only surviving account of the church during its crucial first 300 years.

Wisselwerking tussen evangelie en cultuur. De auteur, hoogleraar in de missiologie en godsdienstwetenschap aan de Vrije Universiteit te Amsterdam constateert de ontkerstening van Europa en vraagt zich vervolgens af of bij eventuele 'herkerstening' lessen getrokken kunnen worden uit de geschiedenis van de vroege kerstening. Wessels legt er de nadruk op dat bij de kerstening van Europa het christendom steeds is uitgegaan van en zich heeft aangesloten bij de verschillende religies zoals de Grieks-Romeinse, Keltische en Germaanse. In zijn slothoofdstuk doet hij een oproep deze lijn voort te zetten.

De toekomst is ook al niet meer wat ze vroeger was. Dat grapje typeert in onze tijd het levensgevoel van velen. De mens kan die toekomst steeds meer zelf maken, maar ook breken. Hoe gaat dat aflopen? Velen maken zich daar bezorgd over: ‘Ik heb liever dat u het vertelt’, zegt de moeder van zieke Jantje tegen de dokter in een gedicht van Rutger Kopland. Maar er zijn ook andere geluiden: ‘Hee, oude droom, hoe zat het ook al weer?’, zingt Paul van Vliet. Het vanzelfsprekende vooruitgangsgeloof wankelt, maar het verzet tegen de bekken vol blaf en de macht van het grote geld groeit. Er zijn nieuwe initiatieven voor een andere levensstijl, aandacht voor perspectief in de verte en voor de hoop als zinvolle onderneming (Václav Havel). In dit boek voert Niek Schuman het pleidooi voor de moed om te hopen door alle kwaad heen. Daar is verbeelding voor nodig, om de platte realiteit te overstijgen. Hij voelt zich daarbij sterk verbonden met allen die zich wel op een of andere wijze als ‘gelovigen’ beschouwen, zoekend naar zin, maar wie het daarbij niet (meer) te doen is om deze of gene correcte geloofsleer. Niek Schuman (1936) is theoloog. Was na de pastorie (1965-1970) verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en de Theologische Universiteit Kampen. Meest recente boeken: Drama van crisis en hoop: De psalmen gedicht, gebundeld en gebeden (2008); Mijn jaren van geloven: Voorgoed verleden, blijvend visioen (2012.

Pleidooi voor het opheffen van tegenstellingen tussen spiritualiteit en seksualiteit door de Zwitserse theoloog en psychotherapeut.

Niet alle leringen van Jezus zijn in de Bijbel gekomen. Vooral de oorspronkelijke geschriften, de esoterische, of ook wel geheime of verborgen, leringen bevatten, werden door een latere, zich steeds meer dogmatiserende kerk, niet meer begrepen en daarom vernietigd. Dat blijkt heel duidelijk uit de spectaculaire vondst in 1945 bij Nag Hammadi aan de Nijl in Egypte. Het betreft hier een in allerijl, vanwege de toenemende repressie, verborgen schat aan documenten, waarvan de traditie van enkele volgens sommige geleerden zelfs ouder is dan de nieuwtestamentische evangeliën. Vijf van de ruim vijftig teksten die daar gevonden werden zijn in dit boek voor het eerst in een Nederlandse vertaling weergegeven. Daarnaast zijn er nieuwe vertalingen opgenomen van twee schitterende evangeliën, dat van Filippus en dat van Maria Magdalena. Alle geschriften worden toegelicht en, waar nodig, verklaard, Aan de teksten gaat een uitvoerige inleiding vooraf.