Non-Fictie

Mao Zedong, die ondanks moord en terreur door China's bevolking als groot communistisch leider werd vereerd, gaf uiteindelijk de aanzet tot de grote veranderingen die het land van een achterlijke samenleving tot het China van vandaag hebben gemaakt. Jonathan Spence, bekroond historicus en auteur van een aantal boeken over het oude en nieuwe China, dringt door in de persoon, het leven en de politieke macht van de omstreden revolutionair.

Dit tweehonderdste deel van Privé-domein is een uniek soort autobiografie: een uit interviews gecomponeerd zelfportret in de vorm van een woordenboek. De buitenkant geeft van A tot Z (of liever gezegd, van de Achterhoek tot het Zuiden) een toegankelijk overzicht van Komrijs veelzijdige interesses: lelijkheid, liefde en luiheid; poëzie, polemiek en politiek; recensent, religie en Reve; volwassenheid, vriendschap en vrouwen. De buitenkant is, hoewel door buitenstaanders genotuleerd, een hoogstpersoonlijk 'abecedarium' en biedt, aangenaam leesbaar en aangenaam hanteerbaar, een soort landkaart van Komrijs territorium: over wie heeft hij ook alweer wat gezegd? Wat had hij te beweren over dat-en-dat? Dit virtuoze Komrij-compendium is een biotoop in de vorm van een naslagwerk, een mythologie weerspiegeld in de facetten van gebroken glas, een twintigste-eeuwse Ideeënbundel. 'Ik ben een soort opblaasbaar opgerold piepertje. De mensen zien alleen de buitenkant. Het mooiste komt nog.' - Gerrit Komrij

De grote Duitse schrijver Heinrich Heine zou eens hebben opgemerkt: “Als de wereld vergaat, dan ga ik naar Nederland. Want daar gebeurt alles altijd vijftig jaar later.” Waarschijnlijk heeft Heine dat helemaal nooit gezegd, maar de uitspraak is algemeen bekend geworden en maakt tegenwoordig haast deel uit van het collectieve bewustzijn van de Nederlanders. Hier gebeurt alles altijd vijftig jaar later. Een geruststellende gedachte. Of toch niet?

Er zijn vele manieren om een geschiedenis van Nederland te schrijven. Jan Blokker jr. neemt de lezer mee langs tientallen meer of minder bekende uitspraken van Nederlanders en van beroemde buitenlandse bezoekers aan de Lage Landen. Er ontstaat een rijk en afwisselend beeld van een eigenaardige verzameling mensen die samengedreven wonen in een splinter van noordwest Europa.
Sommige buitenlanders getuigen van hun bewondering voor dit volk, anderen van hun afkeer. En vrijwel steeds is er sprake van opperste verbazing. Hoe kan dat? Hoe kunnen mensen daar leven en waarom doen ze zo raar. Het is aan de lezer om een antwoord te vinden op die vragen.

Jan Blokker jr. was leraar geschiedenis in Amsterdam. Enige tijd was hij rector van een school in het noorden van het land. Hij publiceerde gedichten en een novelle. Met zijn vader en zijn broer schreef hij Het vooroudergevoel. De vaderlandse geschiedenis en Er was eens een god. Bijbelse geschiedenis.

'Wat vreemd te moeten leven in een land waar de cultus van schoonheid en de passie der liefde infaam worden bevonden. Ik haat Engeland; ik kan het er enkel uithouden omdat jij er woont.' Dat schreef Oscar Wilde aan Lord Alfred Douglas, bijgenaamd 'Bosie'(1870-1945), zijn jonge minnaar, zoon van de excentrieke markies van Queensberry, een edelman die hun geruchtmakende verhouding met lede ogen aanzag, en door wie de beroemde schrijver geprovoceerd werd tot het aanspannen van een rampzalig proces wegens smaad. Het jaar 1895, voor Wilde zo glorieus begonnen met de première van twee van zijn komedies An Ideal Husband en The Importance of Being Earnest, markeerde niet slechts het abrupte einde van de carrière van 'de hogepriester der Decadenten', ook voor diens discipel, Alfred Douglas, zou het leven nooit meer hetzelfde zijn. Hij noemde het ooit 'zo melodramatisch als een roman van Balzac', en de juistheid van deze vergelijking blijkt overduidelijk uit deze eerste Nederlandstalige biografie van Lord Alfred. Het is een kroniek van hartstocht en jaloezie, van intriges en rechtszaken, van trouw en verraad. Het boek breekt een lans voor Douglas, een markante figuur die beslist zijn tekortkomingen had, maar wiens kwaliteiten tot op de dag van vandaag onderbelicht zijn gebleven. Rehabilitatie van deze dichter baant ook de weg voor de appreciatie van zijn verzen. In Nederland wekten zij destijds de bewondering van kenners als P. C. Boutens, E. du Perron en P. N. van Eyck. Douglas' geciseleerde gedichten - waaronder 'Two Loves', met daarin de fameuze regel 'I am the Love that dare not speak its name' - zijn tegenwoordig alleen antiquarisch, en met moeite, verkrijgbaar. In deze leemte voorziet Alfred Douglas. De boezemvriend van Oscar Wilde door de opname in een appendix van een ruime keuze uit zijn poëtisch oeuvre.

Elke zaterdag publiceert S. Montag in NRC Handelsblad een overpeinzing. Over het aangezicht van straten en steden, over de voor- en nadelen van de technologische vooruitgang, over het gedrag van mensen in het openbaar vervoer, over dierbare landgenoten die er niet meer zijn, over de verschillen tussen het vaderland en de grote buitenwereld. De overpeinzingen worden gevoed door een actuele gebeurtenis of verse waarneming. Zonder grote woorden schetst S. Montag een continu bewegend beeld van het veranderende Nederland. In de loop van veertig jaar is deze rubriek een vorm van eigentijdse geschiedschrijving geworden en ze is daarmee een verrijking van talloze historische studies over Nederland.

Met een nawoord van Geert Mak.

Tussen 1947 en 1964 schreef Simone de Beauvoir 304 brieven aan Nelson Algren, de Amerikaanse auteur die ze bij toeval ontmoette en voor wie ze een grote hartstocht opvatte. Algren en zij zouden elkaar slechts vijfmaal treffen. De Beauvoirs openhartige liefdesbrieven geven tevens een prachtig beeld van het culturele milieu in Parijs, de ontwikkeling van haar wereldberoemde oeuvre, haar twijfels en haar angst voor de ouderdom.

Rembrandt van Rijn, Johan de Witt, Michiel de Ruyter - het zijn nog steeds bekende Nederlanders, ook al zijn ze intussen meer dan driehonderd jaar dood. Zij leefden in een tijd dat er in Nederland iets wonderbaarlijks gebeurde. Nederland ontstond als een apart land en tijdens de Tachtigjarige Oorlog die daarvoor nodig was, werd Nederland ook nog eens het rijkste land ter wereld. De kunsten bloeiden en er heerste politieke en religieuze vrijheid. Nederlandse zeevaarders en kooplieden zetten een wereldomspannend handelsnetwerk op poten. Hun geldingsdrang bracht de Nederlanders welvaart, maar ontnam talrijke mensen in Azië, Afrika en Amerika hun vrijheid. Tijdens deze periode, die bekend is geworden als de Nederlandse Gouden Eeuw, werden de Nederlanders daarom zowel bewonderd als gevreesd. 'Nederlands Gouden Eeuw' maakt de lezer wegwijs in deze bijzondere geschiedenis. Het verhaalt van de Nederlanders in tijden van economische voorspoed, religieuze tolerantie en culturele bloei, maar ook van de vele oorlogen die Nederland voerde en natuurlijk de slavernij. Hoe kon dit allemaal tegelijk gebeuren?

Nederland is in korte tijd rijker geworden dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden. Nieuwe wetenschappelijke inzichten en technische mogelijkheden zagen het licht. 'Het goede leven' laat zien hoe door dit alles de wereld letterlijk en figuurlijk werd opengebroken. Met bromfiets of auto kwamen we steeds verder van huis. Televisie bracht onbekende landen en volkeren de woonkamer binnen. De zondag veranderde van een rustdag in een dag om erop uit te trekken. In 'Het goede leven' pakt Annegreet van Bergen de draad op van haar boek 'Gouden jaren' en laat ze met nieuwe observaties en anekdotes zien hoe de grote naoorlogse groei het leven in Nederland onherkenbaar heeft veranderd. Huismoeders doen hun boodschappen niet meer met een netje in de hand bij de kruidenier om de hoek. De tijd is voorbij dat verloofde stellen jaren moesten sparen voor hun uitzet of dat mensen maanden op een telefoonaansluiting moesten wachten. Welke vrouw wordt nu nog ontslagen als ze gaat trouwen? Wie biedt zijn gasten nog een rokertje aan? En: welk kind spaart tegenwoordig nog sigarenbandjes?

Tijdens de koloniale slavernij zijn miljoenen mensen gereduceerd tot het bezit van een ander. Van slechts een deel van alle betrokkenen zijn hun levensverhalen te achterhalen. Het Rijksmuseum stelt in een tentoonstelling tien historische personen centraal, bekende en minder bekende. Met deze persoonlijke blik wil het museum de slavernij van gezichten voorzien en de universele, tijdloze relevantie van deze geschiedenis invoelbaar maken. Hoe moeten we ons het harde leven voorstellen van een man in slavernij op een plantage in Brazilië in de zeventiende eeuw? Of het luxe leven van een Nederlandse slavenhandelaar in diezelfde tijd? Of dat van een vrouw die kans zag de plantage te ontvluchten? In deze rijk geïllustreerde publicatie worden de levens van tien personen beschreven die deel uitmaakten van de Nederlandse koloniale slavernijgeschiedenis en die centraal staan in de tentoonstelling Slavernij in het Rijksmuseum. We maken onder anderen kennis met de Afrikaanse João Mina die op een suikerplantage in Brazilië werkte, met Jonas Witsen, eigenaar van een plantage in Suriname, Untung Surapati, die zich aan slavernij ontworstelde en in Indonesië een nationale held werd, en met de illustere One-Tété Lokhay, die een inspiratiebron was voor de mensen die het slavernijsysteem op Sint Maarten tot stilstand brachten. Door hun verhalen krijgt de geschiedenis reliëf en krijgen we beter zicht op het systeem van slavernij, de ervaring ervan, en hoe mensen toen dachten over vrijheid. In het slotessay wordt de balans opgemaakt: waar staan we anno 2020 in onze omgang met het koloniale slavernijverleden? De tentoonstelling concentreert zich op de Nederlandse betrokkenheid bij slavenhandel en slavernij. De Nederlandse koloniale periode staat centraal, van de 17de tot en met de 19de eeuw, zowel in de driehoek Nederland-Afrika-Amerika, als in de landen rondom de Indische Oceaan waar de VOC actief was.

Albert Speer was de raadselachtige nazi-leider, architect van Hitler, scrupuleuze minister van Bewapening en Oorlogsindustrie en de meest intieme vriend van Hitler. Gitta Sereny, schrijfster, historica en journaliste, heeft Albert Speer jaren lang gekend, ondervraagd, zijn obsessies en zijn liefde voor Hitler blootgelegd. Met Albert Speer dringt Sereny diep door in de waanzin van Hitler en zijn omgeving, in de drijfveren van het Duitse volk, in de strijd tussen waarheid en leugen in het leven van Speer en in dat van ieder van ons.

Gedetailleerde beschrijving hoe, volgens de auteurs, Adolf Hitler c.s. dankzij de inspanningen van zijn rechterhand Martin Bormann naar Argentinië wist te ontsnappen waar hij tot aan zijn dood op 13 februari 1962 verbleef.

Het aantal studies over allerlei deelonderwerpen van het nazi-tijdperk is enorm groot. Maar miniem is het aantal boeken dat probeert greep te krijgen op die ongelooflijke twaalf jaar als geheel dat Hitlers bewind in één machtig overzicht probeert te vatten. Michael Burleigh doet het, en het resultaat is indrukwekkend. Hij brengt de hele ellende van de politieke terreur van die tijd scherp in beeld en maakt duidelijk dat vanaf het allereerste ogenblik, eind januari 1933, die terreur stelselmatig werd ingezet: de concentratiekampen, de gedwongen sterilisaties, de euthanasie, de migratie van miljoenen mensen, de vervolging, de massamoord. En tegelijkertijd is er de haast
onbegrijpelijke tegenkant: de enorme, bijna religieuze bewondering die de meerderheid van de Duitsers voor Hitler koesterde. Burleigh brengt de systematische terreur helder in kaart, en evenveel aandacht besteedt hij aan de gevolgen ervan voor de slachtoffers, én voor de mensen die zich bleven verzetten, de ‘eilandjes van menselijkheid in een zee van bloedvergieten en onverschilligheid’.

Ana Freud (1895-1982) werd geboren toen haar vader op het punt stond zijn baanbrekende droomduidingstheorie te formuleren. Anna's verdere leven zou hierdoor bepaald worden. Een grenzeloze bewondering voor haar vader ging gepaard met een totale afhankelijkheid van hem. Na zijn dood in 1939 werd Anna de belangrijkste hoeder van zijn gedachtengoed. Elisabeth Youngh-Bruehl is er uitstekend in geslaagd deze fascinerende vrouw tot leven te brengen. Zij gebruikt daarbij de psycho-analyse als instrument om Anna Freuds leven te begrijpen en te verklaren. Zo ontstond een biografie die ongeëvenaard is in zijn interpretatie van de psychologische en intellectuele ontwikkeling van de jongste van Freuds kinderen. Deze levensbeschrijving valt uiteen in twee delen. De Weense periode loopt tot 1938 en wordt gedomineerd door Anna's vader. In haar Londense periode, vanaf de vlucht uit Wenen in 1938 staan haar botsingen met die andere eminente kinderanalytica, Melanie Klein, centraal. In deze periode groeide Anna uit tot de toonaangevende representant van de psycho-analytische beweging en werd zij de grondlegster van de kinderanalyse.

Veel personen bevolken de verhalen in deze kroniek van Amsterdam, maar er is slechts één hoofdpersoon: de stad zelf. De engel van Amsterdam is de anatomie van een moderne stad, van het alledaagse leven, de uiterlijke vormen, maar ook de magie, de rituelen, de vergeten wereld achter en onder het hedendaagse Amsterdam.

Overzicht van het werk van de Amerikaanse natuurkundige van Oostenrijks-Duitse origine Albert Einstein (1879-1955).

Lichaamsbeweging houdt niet alleen ons lijf maar ook ons brein in conditie. Dat blijkt steeds duidelijker uit wetenschappelijk onderzoek. Beweging baat het brein, en daarmee de gezondheid, van de wieg tot het graf. Als kinderen sporten worden ze slimmer, en wie meer beweegt verkleint de risico's op het ontwikkelen van dementie.
Toch worden we wereldwijd steeds minder actief, steeds luier. Dit boek is een bevlogen pleidooi om weer 'gewoon' te gaan bewegen, om een half uurtje per dag uit die luie stoel te komen. Het beoefenen van topsport is echt niet nodig.
Laat je hersenen niet zitten beschrijft de beloning die je krijgt als je beweegt, maar ook de nadelige gevolgen voor je lichamelijke en geestelijke gezondheid als je ervoor blijft weglopen. We wisten al dat overgewicht en obesitas tot de grootste bedreigingen van de gezondheid behoren vanwege de risico's op hart- en vaatziekten, suikerziekte en hoge bloeddruk. Maar de invloed op de hersenen is minder bekend: als kinderen bewegen stimuleert dat de delen van de hersenen die zorgen voor een optimale verstandelijke ontwikkeling en die bij het ouder worden het eerst achteruitgaan. Met recht kan worden geconcludeerd: bewegen is niet alleen van belang voor de slanke lijn, maar zeker ook voor de conditie van het brein.

Over het thema spiegel is in dit boek een aantal teksten gebundeld van specialisten uit zeer uiteenlopende disciplines, varierend van letterkunde , optica en perceptiepsychologie tot tuinarchitectuur, filosofie, filmgeschiedenis en archeologie

Iedereen is elke dag omringd door architectuur. Zeker in Nederland waar vrijwel iedere vierkante meter door mensenhand is gevormd en ingericht. De inrichting van stad en land geeft in belangrijke mate vorm aan de samenleving. Bovendien is met architectuur, stedebouw en ruimtelijke ordening veel gemeenschapsgeld gemoeid, wat het belang nog eens onderstreept. In het proces van bouwen, vernieuwen en slopen vormen opdrachtgever, architect, bouwer en gebruiker onlosmakelijke schakels. De architect, als ontwerper, heeft hierin een voorname plaats. Echter ook wat niet gebouwd is, maakt deel uit van de architectonische cultuur. Op papier, als ontwerp, idee of theorie, kan architectuur eveneens een rol spelen. Gebouwen, wijken en ingrepen in het landschap hebben een lange levensduur. Wat nu wordt gebouwd, heeft daardoor belang voor de toekomst en in de ons omringende architectuur leeft het verleden voort. Kennis van dit verleden verhoogt het begrip en de waardering voor architectuur, stedebouw en landschapsarchitectuur.

Beschrijving van de inquisitie als middel van de rooms-katholieke kerk om in Europa haar door de Reformatie aangetaste machtspositie te herwinnen.

De unieke aspecten van Nederlandse industriële vormgeving. Het hele gebied van het industriële vormgeven wordt bestreken, zowel historisch als vanuit de hedendaagse praktijk.

Afbeeldingen uit de 16e en 17e eeuw van het wegen van geld en een overzicht van de in de 16e en 17e eeuw gebruikte muntweegapparatuur.

De fascinatie voor het heelal is door de eeuwen heen altijd erg groot geweest. Vroeger bogen vooral theologen en filosofen zich over de vragen hoe het heelal ontstaan is en of We met het doorgronden van het heelal iets kunnen zeggen over de toekomst. Nu is de speurtocht naar een allesomvattende verklaring de essentie geworden van onze theorieën over het heelal. Hedendaagse natuurkundigen denken dat ze de sleutel tot het heelal hebben gevonden en dat die ontdekking zal leiden naar een Theorie Over Alles: een eenduidig, allesomvattend beeld van de natuurwetten waaruit met een ijzeren logica alles te verklaren valt.
Is die gedachte niet al te optimistisch? Kunnen onze theorietjes en de berekeningen van door mensen ontwikkelde computers ons werkelijk alles vertellen over het heelal? John D. Barrow zet in dit meeslepende boek uiteen wat een Theorie Over Alles inhoudt, wat de beperkingen zijn en wat we ervan kunnen leren over het heelal. Hij onderzoekt de essentiële ingrediënten van zo'n theorie en geeft aan wat de voorwaarden zijn: we moeten bereid zijn onbetreden paden te bewandelen; we moeten er rekening mee houden dat het heelal rommelig en gecompliceerd is; en we moeten voor ogen houden dal we beperkt zijn door de vragen die we stellen en door de informatie die we aan kunnen. Maar duidelijk is dat de sleutel tot een Theorie Over Alles in de opmerkelijke capaciteiten van de wiskundigen ligt: alleen zij kunnen de basisprincipes van het universum uitleggen in een taal die de menselijke geest kan begrijpen en kan manipuleren.