Onderwijskunde/Pedagogiek

Dit boek is in de eerste plaats bedoeld voor beginnende lerarenopleiders. Het geeft hun handreikingen, of zij nu werken als opleider in de school of als opleider in het instituut.

Steeds meer beseffen lerarenopleiders dat zij een bijzonder beroep hebben: zij zijn de leraren van de leraren. Dit betekent dat lerarenopleiders niet alleen kennis van en ervaring met het onderwijzen (van hun vak) op school moeten hebben, maar dat zij ook kennis hebben van en ervaring met het opleiden van leraren.

In tegenstelling tot veel andere beroepsgroepen is er voor leraren-opleiders geen formele opleiding en bestaat er nauwelijks een kennis-basis. Wel zijn er in de afgelopen jaren tal van initiatieven genomen om lerarenopleiders te ondersteunen in hun professionele ontwikkeling. Dit boek probeert een bijdrage te leveren aan het vergroten van de kennisbasis van beginnende lerarenopleiders.

De onderwerpen van de hoofdstukken zijn actueel en gevarieerd, zoals de kenmerken van de lerarenopleiders; de ontwikkeling van leraren-in-opleiding; reflectie; de achtergrond en de praktijk van competentiegericht opleiden; opleiden in de school en het registratietraject voor lerarenopleiders.

Het onderwijs is bijna dagelijks negatief in het nieuws met kwaliteitsverlies, Het Nieuwe Leren, fraude, geweld, te veel managers, segregatie, schaalvergroting en een lerarentekort. Cijfers leren dat door twintig jaar zuinig overheidsbeleid het hoger onderwijs is ontzien en het basisonderwijs kleinere klassen heeft gekregen, maar dat daardoor het voortgezet onderwijs budgettair door de mangel is gehaald. Terwijl juist in dit deel van het Nederlandse onderwijssysteem de schoolorganisatie, het curriculum en de pedagogisch-didactische aanpak ingrijpend op de schop zijn genomen. In dit vernieuwingsproces lijken de afzonderlijke beleidsmaatregelen heel zinnig geweest. Bij elkaar opgeteld hebben ze helaas een vernietigende uitwerking op de beroepstrots en het functioneren van de leraar. Door dit alles lopen de prestaties terug. De aansluiting met het vervolgonderwijs verslechtert en leerlingen stromen steeds vaker af naar lagere schooltypen. Met de aanstaande pensionering van een groot deel van het lerarenkorps dreigt bovendien een heuse personeelscrisis. Hoe de leraar is opgeleid, wat zijn kwaliteiten zijn en op welke wijze hij en zijn school pubers aan deze samenleving weten te binden, het zijn de prangende kwesties van de nabije toekomst. De Europese doelstelling is dat vanaf 2010 vijftig procent van de jongeren een diploma hoger onderwijs haalt. In Nederland gaat zestig procent naar het vmbo, een aanzienlijk deel daarvan behaalt nimmer een startkwalificatie. Voor het onderwijs is het nu of nooit.

De universiteit is sterk in discussie, niet alleen in Nederland, maar wereldwijd. Er zijn meer universiteiten dan ooit, maar tegelijkertijd heerst er toenemende verwarring over hun doel en een groeiende scepsis over hun waarde voor de samenleving. 'Waar is de universiteit voor nodig?' biedt een levendig en overtuigend betoog om geheel opnieuw de rol van de universiteit te doordenken en maakt duidelijk waarom wij universiteiten nodig hebben.
Stefan Collini, een van de belangrijkste kritische stemmen in het debat over de rol van de universiteit, zet vraagtekens bij het veel gehoorde idee dat universiteiten moeten laten zien dat zij een economische bijdrage leveren aan de samenleving. Intellectueel onderzoek, de systematische poging om het menselijk inzicht te vergroten, heeft een inherente waarde, betoogt hij, en kan niet worden gereduceerd tot maatschappelijk nut alleen. Hij keert zich tegen het soort rendementsdenken dat alles in termen van geld rechtvaardigt. Dat geldt ook specifiek voor de geesteswetenschappen, de disciplines die het moeilijkst te verdedigen zijn maar misschien wel tot de waardevolste behoren.
In een tijd waarin de toekomst van hoger onderwijs onzeker is, biedt Collini ons een dieper en beter geïnformeerd begrip waarom universiteiten belangrijk zijn, voor iedereen.

In Genadezesjes laat Eelco Runia zien wat iedereen weet maar niemand durft te zeggen. Hij analyseert op scherpe maar humoristische wijze de ontsporing van de universiteit, ooit een bolwerk van professionaliteit. Zijn beschrijvingen van regeldruk, protocolfetisjisme en verantwoordingshysterie zijn een feest van herkenning voor iedereen die werkzaam is aan de universiteit of een andere verbureaucratiseerde instelling. In een achttal brieven – gericht aan buitenstaanders, Kamerleden, bestuurders, collega’s, de bedrijfsarts, studenten, promovendi en de belastingbetaler – licht Runia het fenomeen universiteit vanuit verschillende gezichtspunten door.
Genadezesjes zal ieders kijk op de universiteit voorgoed veranderen. Het boek eindigt met een tienpuntenplan waarin Runia aangeeft hoe we kunnen ontsnappen aan het politiek correcte kader waarin elke oplossing de volgende verslechtering is.

Na jaren van felle kritiek op de stortvloed aan circulaires, gaat het debat in het Nederlandse onderwijs nu vooral over de macht van de managers. De vraag is hoe nodig al deze onderwijsmanagers zijn. Waarom krijgen de docenten niet alle ruimte (terug)? Kan het onderwijs niet slimmer en beter bestuurd worden – zonder dat leraren gebukt gaan onder nieuwe bureaucratie. Wat is het voordeel van al die grote, ‘autonome’ scholen? Dit boek geeft meer inzicht in achtergronden, feiten en consequenties van de toegenomen autonomie van het onderwijs. Het geeft antwoord op de vraag hoe het Nederlandse onderwijs beter bestuurd kan worden en hoe het meer gebruik kan maken van alle talenten die het in huis heeft. Hoe kan het onderwijs moderner en doelmatiger worden ingericht en een actievere rol spelen in de maatschappelijke omgeving? Geen klaagverhalen, maar scherpe, goed onderbouwde analyses en oplossingen. Voer voor een beter debat over beter onderwijs in Nederland. Voor iedereen die het onderwijs een goed hart toedraagt.

Wij eisen les! bevat Truijens’ beste columns, beschouwingen en reportages over leren en lezen, moederschap en opvoeding. Kritisch, scherp, vol zelfspot, maar nooit zwartgallig. Leerlingen gaan de straat op met spandoeken waarop staat: ‘Wij eisen les!!!’ Onderwijsvernieuwingen als het nieuwe leren, de basisvorming en het Studiehuis draaiden grotendeels op een mislukking uit. Kritische leraren krijgen door hun management een zwijgplicht opgelegd. Hoogleraren klagen over de treurige basiskennis van hun eerstejaars. mbo’s schaffen het vak Nederlands af. Pabo-studenten zakken massaal voor reken- en taaltoetsen. Ouders stappen naar de rechter om een plaatsje voor hun kind op een gymnasium te eisen. Leraren voelen zich overbelast en onderbetaald. Er dreigt een kolossaal lerarentekort. Een parlementaire onderzoekscommissie stelt vast dat de overheid het onderwijs ‘ernstig heeft verwaarloosd’.

De afgelopen jaren was onderwijs in Nederland regelmatig voorpaginanieuws. Niet goed voor een land dat zo graag een kenniseconomie wil zijn. Alleen de commerciële onderwijskundige adviesbureaus deden gouden zaken. Zij drongen aan op nóg meer vernieuwing. En de ouders? Hoe vinden zij een school waar hun kind het niet alleen gezellig heeft, maar ook iets leert? Is vrijheid van onderwijs een wassen neus, nu de monocultuur van het ‘competentiegerichte leren’ oprukt? Of kan het, nu het dieptepunt is bereikt, alleen maar beter gaan? In Wij eisen les! neemt Aleid Truijens de vernieuwingsdrift en alle gevolgen daarvan genadeloos onder de loep.

Schoolboekje

De protestantse onderwijzer uit het verleden staat te boek als een pedant heerschap met bijzondere vaardigheden in leerstellig godsdienstonderwijs. Hij wilde bij de elite van de predikant, de dokter en de notaris horen, maar moest tot zijn ergernis genoegen nemen met een tweederangspositie. Deze bundel schetst een heel ander beeld: de onderwijzer kreeg met de komst van de negentiende-eeuwse natiestaat een sleutelrol in de volksopvoeding en de vorming tot nationaal burgerschap. Het ontstaan van het bijzonder onderwijs vormde na 1860 een belangrijke impuls voor de professionalisering van de protestantse onderwijzers, die in de loop van de negentiende eeuw op veel plaatsen de predikant in kennis en populariteit overvleugelden. De protestantse onderwijzers vormden in de periode 1800-1920 een zelfbewuste beroepsgroep die een belangrijke en vaak onderschatte bijdrage heeft geleverd aan de sociaal-culturele ontwikkeling van nieuwe generaties. Met bijdragen van Jacques Dane, Annemieke van Drenth, John Exalto, Gert van Klinken, Bart Wallet, Paul Werkman en Rolf van der Woude. John Exalto is universitair docent historische pedagogiek aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Gert van Klinken is docent kerkgeschiedenis aan de Protestantse Theologische Universiteit, Kampen

Wat schuilt er achter kinderdromen? Wat kunnen we eruit opmaken? Dit boek wil ouders en opvoeders ertoe aansporen, zich te verdiepen in het kinderlijke onbewuste, om uit het droomgedrag mogelijke angsten en onbewust verkeerde handelingen van het kind af te lezen. De droom van de vijfjarige Nico, hij wordt in zijn dromen achterna gezeten door een reuzengroot wild dier, kan er bijvoorbeeld op duiden dat zijn geweten hem parten speelt. Uit de droom van de twaalfjarige Maria kan men iets heel anders halen. Zij droomt over het vallen in het bodemloze en dat kan wijzen op moeilijkheden met het maken van contact of het bang zijn voor een onzekere toekomst. Met behulp van dit boek kunnen ouders en opvoeders leren hoe ze de dromen van hun kinderen kunnen begrijpen en de boodschap van de ziel voorzichtig kunnen ontcijferen om zo hun kroost bij te staan in hun angsten en conflicten. In dit boek worden veel praktijkvoorbeelden besproken en het bevat een omvangrijk lexicon van droomsymbolen